Mô hình Ponzi là một mô hình lừa đảo đã được hình thành từ rất lâu. Khi tham gia vào Ponzi, người cho vay tiền được cam kết với một lời hứa sẽ nhận được một khoảng lãi cao. Tạo sự hấp dẫn và lôi kéo những người khác tham gia hệ thống. Bằng hình thức này, mô hình Ponzi đã lôi kéo được rất nhiều người và lừa đảo với số tiền rất lớn trong quá khứ. Ngày nay những mô hình Ponzi đã ngày càng biến tướng theo nhiều hình thức hơn.
1. Mô hình Ponzi là gì?
Ponzi là một mô hình vay tiền lừa đảo đã xuất hiện từ rất lâu. Ponzi hoạt động bằng cách vay tiền của người này để trả lãi cho người kia với những cam kết lãi suất cao. Người cho vay bị hấp dẫn với lãi suất cao, đồng thời còn nhận hoa hồng khi giới thiệu được người mới.
Mô hình Ponzi tấn công trực tiếp vào lòng tham của người cho vay với mức lãi suất cao bất thường. Tạo ra lòng tham của người cho vay, cứ thế tiền của những người mới vào mô hình Ponzi sẽ được chi trả lãi cho người đến trước mà họ sẽ không nhận ra. Mô hình Ponzi không hề hoạt động hay kinh doanh, chính vì thế mà nó sẽ sụp đổ sớm hay muộn trong tương lai.
Khi vừa hình thành mô hình Ponzi có thể là một doanh nghiệp thông thường với các hình thức pháp lý rõ ràng. Khi hoạt động được một thời gian với mức doanh thu không như kỳ vọng. Doanh nghiệp này có thể biến thành một mô hình Ponzi trong trường hợp thực hiện những hành vì không đúng theo pháp luật.
2. Mô hình Ponzi ra đời như thế nào?
Charles Ponzi chính là người đã tạo ra mô hình này và áp dụng chúng trong những năm 1920. Ý tưởng để hình thành mô hình Ponzi xuất phát từ tiểu thuyết của Little Dorrit và Martin Chuzzlewit. Vào năm 1920, Ponzi đã sử dụng nó để đưa vào thực tế và đã lừa đảo được một khoảng tiền gây chấn động nước Mỹ. Ban đầu Ponzi đưa ra kế hoạch dùng Coupon để thanh toán tiền tem. Thế nhưng sau một thời gian, ông đã cùng những khoảng tiền của người đến sau để thực hiện trả cho người đến trước.
Tại thời điểm này, hệ thống bưu điện có sử dụng một loại biếu trả lời được giảm giá. Người gửi thư có thể thực hiện trả phí cho lần gửi và nhận thư phản hồi. Người gửi thu có thể lấy phiếu giảm giá đến để nhận lấy team và thư phản hồi.
Chình vì có biến động giá vì thế nên Ponzi đã kiếm được lợi nhuận bằng cách lấy tem thư ở nơi có giá thấp sau đó đem về bán ở những nơi đắt đỏ. Từ đó hưởng phần lợi nhuận từ sự chênh lệch giá này. Hình thức mua bán tại thời điểm này không hề hợp pháp. Sau một thời gian, Ponzi quyết định mở rộng mô hình. Dựa trên danh nghĩa của công ty chứng khoán của mình với tiếng tăm ông đang có. Ponzi đã đưa ra mức lãi suất bất thường đó là lợi nhuận 50% trong khoảng thời gian 45 ngày và lên đến 100% trong 90 ngày. Những nhà đầu tư đã mắc bẫy của Ponzi và liên tục cho ông vay vốn. Tuy nhiên như đã nói ở trên, ông chỉ lấy tiền của người đến sau trả cho người đến trước. Mô hình Ponzi sụp đổ vào năm 1920 khi bị cơ quan điều tra.
3. Mô hình Ponzi vận hành như thế nào?
Để hình thành được Ponzi, mô hình cần phải có 3 đối tượng chủ chốt đó là:
3.1 Người cầm đầu kế hoạch Ponzi(Ponzi Scheme )
Ponzi Scheme là gì? Đó sẽ là người lập ra một mô hình lừa đảo, đây là người đứng đầu sẽ ôm hết lợi nhuận. Đây sẽ là một người có vẻ ngoài thành công, với một hình ảnh với nhiều thành tích khủng. Đặc biệt Ponzi Scheme thường sẽ có tài ăn nói.
3.2 Nhà đầu tư(Investor)
Investor là những người bỏ vốn để cho mô hình Ponzi vay và thường họ sẽ chỉ quan tâm đến lợi nhuận. Họ chấp nhận rủi ro từ hình thức đầu tư này để thu hút những người khác tham gia vào mô hình Ponzi rủi ro này.
3.3 Người giới thiệu(Ponzi Introducing Investor)
Đây là những người đi lôi kéo những cá nhân khác. Đối tượng này bỏ ít vốn vào mô hình Ponzi nhưng liên tục đi lôi kéo những người khác. Có thể nói đây là phần lực lượng đông nhất của mô hình. Họ sẽ nhận được tiền mỗi khi giới thiệu người.
4. Những cách nhận biết mô hình Ponzi
4.1 Đưa ra lãi suất và lợi nhuận hấp dẫn
Những mô hình Ponzi sẽ đưa ra những mức lợi nhuận khủng. Thậm chí những tổ chức đầu tư lớn thế giới cũng chưa hề đưa ra mức lợi nhuận 50%/năm. Đây là con số đánh vào lòng tham người đầu tư. Để tránh được lừa đảo bạn cần bình tĩnh và quan sát xem dòng tiền của tổ chức này từ đầu mà có. Và cơ sở để họ thanh toán lãi có khả khi không.
4.2 Không có hàng hóa kinh doanh
Đa số những mô hình Ponzi đều không có sản phẩm kinh doanh, và nếu có thì đó cũng sẽ chỉ mang tính tượng trưng bên ngoài. Sản phẩm không hề có chất lượng nhưng lại có giá cao, công dụng cũng được gán ghép không đúng.
4.3 Giá thành sản phẩm không tưởng
Một dấu hiệu để mọi người nhận ra hình thức biến tướng đa cấp. Sản phẩm trong hệ thống tồn tại với hai mức giá. Đó là giá của người không có trong hệ thống và giá bán ra cho những người trong hệ thống. Đi sâu vào mô hình đa cấp này thi chung quy lại nó chính là mô hình Ponzi.
4.4 Làm mô hình Ponzi trở nên phức tạp
Những người đứng đầu mô hình Ponzi thường sẽ làm cho những ai đến sau khó hiểu mô hình đang hoạt động như thế nào. Họ sẽ làm phức tạp, khó hiểu về tính pháp lý, thông tin hoạt động. Điều này hoàn toàn gây bối rối bởi dù những dự án tiền điện tử mới, phi tập trung thì những người tham gia đều khá minh bạch và có danh tính cụ thể. Những dự án không rõ thông tin tốt nhất không nên tham gia.
4.5 Điều kiện tham gia đó là mua hàng
Đây là điểm đặc biệt và rõ ràng nhất của Ponzi và dễ nhận ra nhất. Nếu bạn bắt đầu tham gia mà phải bỏ ra một số tiền lớn hoặc một số tiền nhất định nào đó thì hãy cân nhắc. Vì khả năng cao đó là bạn đang bỏ tiền để chi trả lãi suất cho người khác. Đặc biệt, là được những người thân thường ngày giới thiệu để tham gia mô hình Ponzi. Vì thế cần tỉnh táo để phân tích vấn đề.
4.6 Sử dụng nhiều cái tên nổi tiếng
Hình 4: Mô hình Ponzi biến tướng.
Ngày nay, công nghệ đã có sự phát triển nhanh chóng mà những mô hình Ponzi cũng biến tướng theo nhiều hình thức khác nhau. Cụ thể, nhiều sàn BO lấy những cái tên gần giống với những thương hiệu nổi tiếng để hoạt động. Sau một thời gian thì đổi tên và lợi dụng những mô hình BO. Với mục đích để xây dựng hình thức cờ bạc tài xỉu. Những mô hình Ponzi này đa số có nguồn gốc và server đặt tại nước ngoài.
Ngoài ra cũng có khá nhiều hình thức tinh vi như mạo danh một nền tảng giao dịch là MT6. Trong thực tế thì nền tảng MT với phiên bản MT5 là mới nhất. Đây sẽ là một điểm khiến những người mới dễ dàng mắc bẫy.
4.7 Rất khó để rút tiền ra khỏi hệ thống
Nếu khoảng đầu tư tồn tại dưới dạng tiền điện tử thì rất khó để có thể rút lại vốn. Bởi khi tiền đầu tư đã được chuyển đổi sang một đồng coin. Để có thể thu hồi lại vốn thì nó sẽ phải được người khác mua lại từ bạn. Và trong trường hợp đồng coin đó không được ai mua đồng nghĩa với đồng tiền này không hề có giá trị.
5. Tổng kết
Mô hình Ponzi ngày nay đã được rất nhiều người biết đến với sự lừa đảo. Tuy nhiên, việc mô hình Ponzi biến tướng dưới nhiều hình thức gây khó nhận biết hơn. Vì thế bạn cần chú ý đến những khoảng đầu tư với hứa hẹn lãi suất quá cao. Hy vọng qua bài viết này các bạn sẽ biết được ponzi là gì và né tránh nó.
