Chúng ta đã quá quen với khái niệm của lạm phát cùng nhiều chỉ số kinh tế khác để đo lường sức khỏe của một quốc gia. Có một chỉ số dùng để tính ra lạm phát và cũng là một trong những cách thức đo lường quan trọng mà nhiều nhà kinh tế học quan tâm đó là chỉ số giá tiêu dùng. Bài viết sẽ cung cấp thông tin về cách tính chỉ số giá tiêu dùng và các thông tin về chỉ số này.
1. Chỉ số giá tiêu dùng là gì?
Chỉ số giá tiêu dùng được dịch từ tiếng Anh là Consumer Price Index (CPI). CPI được sử dụng để tính toán ngưỡng giá bình quân trong giỏ hàng hóa hay dịch vụ của người tiêu dùng điển hình. CPI thể hiện sự biến động tương đối của giá hàng hóa tiêu dùng theo thời gian.
CPI được thể hiện qua tỷ lệ phần trăm, những khía cạnh đáp ứng sự đo lường CPI gồm có: thực phẩm ăn uống, đất đai, giải trí, nhu yếu phẩm, y tế, thời trang, phương tiện đi lại, truyền thông, giáo dục cùng những yếu tố khác.
2. Ý nghĩa của chỉ số CPI là gì?
Thể hiện mức độ biến động của giá bán lẻ hàng hóa
CPI đưa ra lời cảnh tỉnh về xu hướng cũng như mức độ thay đổi của ngưỡng giá bán lẻ hàng hóa và dịch vụ. Qua đây CPI được sử dụng nhằm quan sát sự biến động của những mức phí sinh hoạt. Nếu CPI đi lên điều này có nghĩa với việc ngướng giá tiêu dùng đi lên và trái lại.
Cảnh báo hiện tượng lạm phát (giảm phát)
Bên cạnh đó, chỉ số giá tiêu dùng còn mang một trọng trách lớn lao hơn, đó là sự thay đổi của CPI sẽ là cách để dự báo về tỷ lệ lạm phát hay giảm phát. Đặc biên hơn nếu giá cả đi lên đến ngưỡng không thể kìm hãm được thì tỷ lệ lạm phát sẽ tăng lên đến siêu lạm phát, ảnh hưởng đến cả một nền kinh tế có khi trên khu vực hoặc toàn cầu.
Thực tiễn đã từng ghi nhận hiện trạng này trong lịch sử kinh tế thế giới. Ngày 10/7/1946, Hungary là quốc gia diễn ra tình trạng siêu lạm phát bởi giá cả leo thang có khi lên đến 350%/ngày. Từ đó đã làm cho nước này lâm vào trạng thái khủng hoảng kinh tế, đồng tiền của quốc gia này giảm giá liên tục, trở thành loại tiền tệ mang giá trị nhỏ nhất trên toàn cầu.
Ngoài việc có thể báo hiệu về tỷ lệ lạm phát, Chỉ số giá tiêu dùng còn có thể đưa ra tín hiệu của giảm phát. Lý do là bởi sự suy giảm tổng quan của mức cầu làm cho ngưỡng giá chung suy giảm, tạo ra hiện tượng giảm phát và làm tăng lên tỷ lệ thất nghiệp và nền kinh tế dần suy thoái.
3. Cách tính chỉ số giá tiêu dùng
Bước 1: cố định giỏ hàng hóa. Qua việc điều tra, khảo sát, cơ quan thẩm quyền sẽ tìm được khối lượng hàng hóa hay dịch vụ điển hình từ người tiêu dùng tiêu biểu.
Bước 2: tìm ra mức giá, liệt ra những ngưỡng giá của từng loại hàng hóa trong giỏ hàng ở các thời điểm khác nhau.
Bước 3: Xác định mức phí qua tiền nhằm giao dịch giỏ hàng này thông qua việc sử dụng số lượng nhân cho mức giá của mỗi loại sản phẩm sau đó tính tổng.
Bước 4: Tính chỉ số giá tiêu dùng cho từng năm
4. Các vấn đề gặp phải trong cách tính chỉ số giá tiêu dùng:
4.1 Chỉ số CPI không thể hiện mức độ lệch thay thế:
Do cách tính chỉ số CPI đang được dùng là giỏ hàng hóa cố định. Vì ở tình huống những loại sản phẩm được duy trì ở một giỏ hàng tăng lên đồng đều. Khi đó người tiêu dùng sẽ có xu thế sử dụng ít hơn các mặt hàng mà giá cả đã quá cao, chuyển sang sử dụng những mặt hàng có mức giá thấp hơn.
4.2 Chỉ số CPI không thể hiện sự biến động của chất lượng hàng hoá:
Do khi mà ngưỡng giá của một sản phẩm nào đó đi lên, tuy nhiên chất lượng của nó cũng được cải thiện tương xứng thì về bản chất là giá không tăng lên. Những hàng hóa và dịch vụ về tổng quan thì vẫn có xu hướng được cải thiện liên tục nên chỉ số giá tiêu dùng cũng đã làm to ra mức giá.
4.3 Chỉ số CPI không thể hiện sự tồn tại của những hàng hoá mới:
Do khi tính toán chỉ số giá tiêu dùng, giỏ hàng hóa được sử dụng là cố định. Trong khi mà có một loại sản phẩm hiện diện thì thì tức là một đồng tiền có thể giao dịch được nhiều loại hàng hóa hơn. CPI không thể hiện được sự tăng lên của sức mua này do đó mức giá được xem xét lại cao hơn thực tiễn.
5. Mối liên hệ giữa CPI và lạm phát:
Chỉ số giá tiêu dùng có thể xác định được lạm phát. Khi CPI đi lên, nhiều người sẽ nghĩ có sự tăng theo của tỷ lệ lạm phát. Bên cạnh đó, CPI còn được những doanh nghiệp sử dụng để đặt kỳ vọng giá cho thời gian tới. Hoặc người dùng lao động áp dụng để xác định tiền lương, hay là nhà nước dùng để tìm ra ngưỡng tăng cho các quỹ bảo trợ xã hội.
CPI sẽ được sử dụng nhằm tính toán tỷ lệ lạm phát trong một nước ở một khung thời gian cụ thể nào đó. Chỉ số này thay đổi sẽ hỗ trợ bạn tìm ra được tỷ lệ lạm phát có xu hướng đi lên hay đi xuống. Cho dù là lạm phát đi lên hay xuống thì nền kinh tế trong nước vẫn bị ảnh hưởng.
Ở một vài tình huống, tỷ lệ lạm phát suy giảm sẽ ảnh hưởng tốt đến nền kinh tế. lấy ví dụ như khi mà mạng Internet ngày càng trở nên phổ biến thì người ta có xu hướng chi ít tiền hơn cho gói cước điện thoại. Điều này mang lại lợi ích do mức phí cho mạng không quá cao, có thể sử dụng một cách thoải mái.
6. Ứng dụng của chỉ số giá tiêu dùng
Cơ cấu những chính sách kinh tế
Ở một số tình huống, người ta sẽ dựa vào CPI nhằm quan sát mức độ tối ưu của các chính sách kinh tế được đề xuất bởi nhà nước. Do bản chất của chỉ số giá tiêu dùng là đưa ra các dự đoán về sự biến động giá cả ở nền kinh tế 1 nước. Từ đây nhà nước có thể chỉnh sửa những chính sách kinh tế sao cho hợp lý. Vài lúc nhà nước cũng dùng các nguồn tin này nhằm đưa ra những chiến lược hỗ trợ về tiền tệ.
Cơ cấu những thành phần kinh tế
Dựa trên các nguồn tin nghiên cứu nhiều lĩnh vực của CPI, nhà nước sẽ cơ cấu lại những yếu tố kinh tế riêng biệt. Từ đây ảnh hưởng đến sự biến động giá của những hàng hóa, dịch vụ. Hành động này sẽ hỗ trợ giảm tiểu tối đa mức lạm phát có thể.
Ví dụ như ở thời điểm mà dịch Covid 19 bùng phát năm 2020, khẩu trang có mức giá tăng cao ngất ngưỡng, làm cho chỉ số giá tiêu dùng của món hàng này tăng lên quá mức. Khi đó nhà nước Việt nam đã đưa ra những kế hoạch nhằm điều chỉnh thị trường, hạn chế sự lên giá quá cao của khẩu trang cũng như các y tế phẩm khác ở giai đoạn đó.
Cơ cấu mức lương và an sinh xã hội
Bên cạnh những ứng dụng nêu trên, CPI còn được dùng nhằm cơ cấu lại mức lương cơ bản cho những người lao động từ các phân tích chuyên sâu về mức phí sinh hoạt của họ. Bên cạnh đó nhà nước còn cơ cấu kịp thời những chế độ phúc lợi an sinh xã hội, giảm thiểu lạm phát.
Lời kết
Và đó là những thông tin về cách tính chỉ số giá tiêu dùng mà bạn cần quan tâm. Thông qua đây bạn có thể thấy giá cả hàng hóa đã thay đổi như thế nào đi kèm với sự biến động của tỷ lệ lạm phát trong nền kinh tế của một quốc gia.
